ELDERLY AND THE FACT OF AGE IN PROVERBS

Assoc. Prof. Mehmet YASTI, Sabire KARAAĞAÇ

Öz

Milletlerin ortak hafızası olan atasözlerinde toplumsal ve kültürel değer yargıları ile dünyayı algılayış biçimleri saklıdır. Toplum üzerinde iz bırakmış sosyal olaylar, tabiat olayları, gelenek-görenekler, inanışlar gibi hayatın içinden pek çok konuya atasözlerinde rastlarız. Atasözlerinde dikkat çeken konulardan biri de yaşlı ve yaşlılık olgusudur. Çalışmada, yaşlılık konusunu ele alan atasözlerinin -varsa- tarihî ve çağdaş Türk lehçelerindeki varyantları da ortaya konularak geçmişten bugüne Türk kültüründeki yaşlılara ve yaşlılığa bakış açısı, yaşlıların toplum nezdindeki konumları tespit edilmeye çalışılmıştır. Bu amaçla Bölge Ağızlarında Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü, Özkul Çobanoğlu’nun Türk Dünyası Ortak Atasözleri Sözlüğü ve Ömer Asım Aksoy’un Atasözleri Sözlüğü taranarak yaşlılık ile ilgili atasözleri tespit edilmiş ve konularına göre tasnif edilmiştir. Özellikle İslami-Türk edebiyatının ilk ürünlerinin verildiği Karahanlı döneminden itibaren yaşlılık konusunu içeren kimi atasözlerinin kavramsal farklılıklarla varyantlaşarak günümüze kadar geldiğini ancak değer yargılarının değişmeden tüm Türk dünyasında kullanıldığı belirlenmiştir. Türkiye Türkçesi ile tarihî ve çağdaş Türk lehçelerindeki yaşlılığı ele alan atasözleri incelendiğinde yaşlılığın insana itibar ve tecrübe kazandırmasının yanında çeşitli zafiyetleri de doğurduğu konu edilmiştir.

Anahtar Kelimeler: Yaşlılık, Atasözleri, Tarihî ve Çağdaş Türk Lehçeleri, Türkiye Türkçesi

DOI:
Yayın Tarihi: 01.07.2022

Kaynaklar | PDF