THE EFFECT OF RUSSIAN ON KYRGYZ: SOME FINDINGS ON THE BASIS OF SPEAKING LANGUAGE1

Prof. Dr. Abdulselam ARVAS

Türk kökenli halklar, Çin sınırından Balkanlara kadar geniş bir coğrafyada yaşamaktadır. Onlar, farklı coğrafyalara dağılmış ve zaman içinde yeni devletler kurmuştur. Böylece Türk dili geniş bir alana yayılmıştır. Bu manada dilciler -çok eski dönemler hariç- Türk dilini genel olarak iki temel gruba ayırmaktadır: Oğuz dili ve Kıpçak dili. Türkiye, Azerbaycan, Türkmenistan gibi ülkelerde Oğuzların dili hâkimdir. Kazakistan ve Kırgızistan’da ise Kıpçakların dili hâkimdir. Bu iki grup haricinde bir de Özbek ve Uygurların konuştuğu Karluk-Uygur dili vardır. Bunlar ise Oğuz ve Kıpçak dillerinin karışımına benzemektedir. Türk dilleri aslında birbirine yakındır. Mesela Kırgızca (Kıpçak grubu) ve Türkçe (Oğuz grubu) görünüşte birbirine uzaktır ancak temelde iki dil arasında çok farklılık yoktur. Bu bağlamda Kıpçak dil grubuna dâhil olan Kırgızca, önemli bir Türk lehçesidir ve eski Türk diline de yakındır. Bundan ötürü Kırgızca Türk dilleri arasında önem arz etmektedir. Bununla birlikte, Kırgızlar üzerindeki Rus hâkimiyeti, XIX. asrın sonunda Çarlık Rusya ile başlamış ve 1990 yılında Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin (SSCB) dağılmasına kadar devam etmiştir. Bu hâkimiyet diğer Orta Asya Türk halkları gibi Kırgızları da pek çok açıdan etkilemiştir. Bu kapsamda Çağdaş Kırgızca’nın belki de önemli problemlerinden birisi Rusçanın etkisinde olmasıdır. Bu etkileri şöyle sıralamak mümkündür: Rusçanın Kırgızcaya tercih edilmesi, Kırgızcanın ve Rusçanın karışık konuşulması, Rusça mantıkla Kırgızca kalıp ifadeler oluşturulması. İşte bu makalede, Kırgızca kullanılan Rusça kaynaklı bazı kalıp ifadeler üzerinde durulmuştur. Makalede verilen örnekler, sokakta günlük dili konuşan insanlardan not edilmiştir. Bu örneklerin, Kırgızcanın dil yapısına ve mantığına ters düştüğü tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler: Kırgızca, Rusça, kalıp ifade, dil mantığı, konuşma dili

DOI:
Yayın Tarihi: 01.07.2022

Kaynaklar | PDF